Η ΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ
Τι είναι αυτισµός;
Ο Αυτισµός είναι µία αναπτυξιακή διαταραχή του ανθρώπου, µια διαταραχή της ψυχολογικής ανάπτυξης του ατόµου.
Η διαταραχή αυτή περιλαµβάνει:
- ποιοτικές δυσκολίες στη κοινωνική κατανόηση, συναλλαγή και συναισθηµατική αµοιβαιότητα,
- δυσκολίες στον τρόπο επικοινωνίας και στη γλώσσα,
- περιορισµένο, στερεότυπο, επαναλαµβανόµενο ρεπερτόριο δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων, ενώ στη συµπεριφορά επικρατούν ιδιόρρυθµα ενδιαφέροντα και ενασχολήσεις,
- ανοµοιογενή ανάπτυξη γνωσιακών λειτουργιών.
- συχνά ανακόλουθη επεξεργασία αισθητηριακών προσλήψεων.
Οι δυσκολίες και οι περιορισµοί αυτοί, που ποικίλουν σε βαρύτητα από άτοµο σε άτοµο, αποτελούν διάχυτο χαρακτηριστικό της λειτουργικότητας του.Σε όλες τις µορφές αυτισµού ακόµη και στις ήπιες υπάρχουν ορισµένεςδιαταραχές και δυσκολίες στη λειτουργία του ατόµου για τις οποίες απαιτούνται παρεµβάσεις. Οι αυτισµός συχνά συνυπάρχει µε νοητική
καθυστέρηση, άλλες αναπηρίες ή και µε ιατρικά σύνδροµα και καταστάσεις.Η κατάσταση γίνεται αντιληπτή καθώς µεγαλώνει το παιδί. Η διάγνωση µπορεί να γίνει αξιόπιστα µεταξύ 2 και 3 χρόνων. Σήµερα προωθούνται τρόποι πρωιµότερης, έγκαιρης και έγκυρης διάγνωσης. Σε όλες τις περιπτώσεις, µε την εφαρµογή κατάλληλων ψυχολογικών-εκπαιδευτικών- θεραπευτικών προσεγγίσεων, εφόσον εφαρµόζονται από νωρίς, συστηµατικά και µε συνέπεια, υπάρχουν δυνατότητες για βελτίωση της κατάστασης, σε ορισµένες µάλιστα πολύ σηµαντική. Η διαταραχή εµφανίζει ιδιάζουσα συνθετότητα για την αντιµετώπιση της οποίας χρειάζονται εξειδικευµένες παρεµβάσεις, από κατάλληλα εκπαιδευµένα στελέχη σε εξατοµικευµένη βάση και µε άλλα παιδιά σε παιδικούς σταθµούς, κέντρα ηµέρας, σχολεία. Οι παρεµβάσεις πρέπει να παρακολουθούν την αναπτυξιακή πορεία και να έχουν συνέχεια από φάση σε φάση σε όλη διάρκεια της ζωής του ατόµου ανάλογα µε τις ανάγκες του .
Τι είναι οι διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές ;
Ο όρος διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές υπάρχει και στα δύο έγκυρα ταξινοµητικά εγχειρίδια που είναι το ICD-10 της Παγκόσµιας Οργάνωσης Υγείας και το DSM-IV διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο της Αµερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης. Είναι ο όρος που καλύπτει όλο το Φάσµα τουΑυτισµού. Στην µια άκρη του φάσµατος βρίσκεται η τυπική µορφή του αυτισµού γνωστή ως σύνδροµο Kanner, στην άλλη τα υψηλής λειτουργικότητας, το σύνδροµο Asperger και ενδιάµεσα οι άλλες µορφές του αυτισµού.Αυτή η οµάδα διαταραχών χαρακτηρίζεται από ποιοτικές ανωµαλίες στις κοινωνικές συναλλαγές και στους τρόπους επικοινωνίας καθώς και από περιορισµένο, στερεότυπο, επαναλαµβανόµενο ρεπερτόριο ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων. Οι ποιοτικές αυτές ανωµαλίες αποτελούν διάχυτο χαρακτηριστικό της λειτουργικότητας του ατόµου, υπό οιανδήποτε συνθήκη, αν και είναι δυνατό να ποικίλουν σε βαρύτητα.Στις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές περιλαµβάνονται τα σύνδροµα που αναφέρονται παρακάτω ενώ δίπλα τους υπάρχουν και οι ονοµασίες που κατά καιρούς χρησιµοποιήθηκαν για να υποδηλώσουν αυτά.
1. Αυτισµός της παιδικής ηλικίας : αυτιστική διαταραχή, βρεφικός αυτισµός, βρεφική ψύχωση, σύνδροµο Kanner.
2. Άτυπος αυτισµός : άτυπη ψύχωση της παιδικής ηλικίας, νοητική καθυστέρηση µε αυτιστικά χαρακτηριστικά.
3. Σύνδροµο Rett
4. Άλλη αποργανωτική διαταραχή της παιδικής ηλικίας: βρεφική άνοια, αποδιοργανωτική- αποαπαρτιωτική ψύχωση, σύνδροµο Heller.
5. ∆ιαταραχή υπερδραστηριότητας σχετιζόµενη µε νοητική καθυστέρηση και στερεότυπες κινήσεις
6. Σύνδροµο Asperger : αυτιστική ψυχοπαθητική διαταραχή, σχιζοειδής διαταραχή της παιδικής ηλικίας.
7. Άλλες διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές
8. ∆ιάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή, µη καθοριζόµενη
Πόσο συχνά εµφανίζεται ο αυτισµός;
Η συχνότητα του αυτισµού και γενικά των διάχυτων αναπτυξιακών διαταραχών στο σύνολο του πληθυσµού, είναι σήµερα µεγαλύτερη από την τύφλωση και το σύνδροµο Down. Στον αυτισµό συναντάται σε ανθρώπους όλων των εθνικοτήτων, φυλών και κοινωνικών οµάδων. Οι επιδηµιολογικές έρευνες έδειξαν ότι η συχνότητα της τυπικής µορφής του αυτισµού (σύνδροµο Kanner) είναι 4-6 στις 10.000. Όσον αφορά τις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές τα αποτελέσµατα των ερευνών διαφέρουν. Ορισµένοι ερευνητές αναφέρουν περίπου 50 στις 10.000 και άλλοι ανεβάζουν τον αριθµό αυτό στα 90 στις 10.000 υπολογίζοντας όλα τα σύνδροµα του φάσµατος και τις άτυπες µορφές.Τα αγόρια επηρεάζονται 3 έως 4 φορές περισσότερο από τα κορίτσια. Στην Ελλάδα δεν έχει γίνει επιδηµιολογική έρευνα, αλλά υποθέτουµε ότι ο αριθµός είναι ανάλογος και αντίστοιχος του πληθυσµού της χώρας.
Θεραπεύεται ο αυτισµός;
Για να απαντήσουµε στο ερώτηµα αυτό πρέπει να ορίσουµε τι εννοούµε µε τον όρο θεραπεία.
Υπάρχουν περιπτώσεις που ορισµένα παιδιά µε αυτισµό – διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, στα οποία έγινε πρώιµη παρέµβαση, δεν ξεχωρίζουν από τα άλλα παιδιά, δεν παύουν όµως σε ορισµένους τοµείς να είναι ξεχωριστά.
Ένα άτοµο µε αυτισµό, γνωστό σε όλο τον κόσµο, η Temple Grandin γράφει στο βιβλίο της: «Σήµερα είµαι µια επιτυχηµένη σχεδιάστρια κτηνοτροφικού εξοπλισµού µε δική µου εταιρεία. Ποιος το περίµενε από εκείνη την «τρελή» ; Ξανακοιτάω την πρόσκληση για την συνάντηση των αποφοίτων. Στο κάτω κάτω µε την βοήθεια και την αγάπη της οικογένειας µου και άλλων, έχω προχωρήσει πάρα πολύ. Με την ικανότητα µου για οπτικό τρόπο σκέψης «βλέπω» και άλλους που χαρακτηρίστηκαν αυτιστικοί να γλιστρούν µέσα από τις συµβολικές τους πόρτες προς την προσωπική τους επιτυχία». Και κάπου αλλού λέει: «αν µε ρωτήσετε αν θέλω να µου αφαιρέσετε τον αυτισµό µου θα σας πω όχι, διότι αυτό είναι σηµαντικό µέρος του εαυτού µου και ορισµένες ιδιαίτερες ικανότητες µου οφείλονται σ΄ αυτόν ».
Ένα σηµαντικό ποσοστό ατόµων µε αυτισµό βελτιώνεται στον τοµέα των χαρακτηριστικών διαταραχών, στην ανάπτυξη των ικανοτήτων µετά από εκπαίδευση, όµως δεν µπορεί να ζήσει αυτόνοµα, χρειάζεται διαρκή επιτήρηση ή φροντίδα. Μπορεί όµως να κάνει απλές εργασίες γι αυτό είναι απαραίτητες οι δοµές που διασφαλίζουν ειδική εκπαίδευση, απασχόληση, προστατευµένη εργασία και όταν χρειαστεί να ζήσει µακριά από την οικογένεια κατάλληλη, ανθρώπινη, αξιοπρεπή διαβίωση. Βέβαια υπάρχουν και κάποιοι συνάνθρωποι µας µε αυτισµό που ποτέ δεν είχαν µια διάγνωση, όµως κατάφερναν µόνοι τους, µε την βοήθεια της οικογένειας, των δασκάλων να αντιµετωπίζουν τα προβλήµατα και να είναι σήµερα εκλεκτά µέλη της κοινότητας. Αυτό βέβαια συµβαίνει συνήθως µε τα πολύ υψηλής νοηµοσύνης και λειτουργικότητας άτοµα.
Εκτός από τα άτοµα µε σύνδροµο Asperger έχουµε και αυτά της κατηγορίας του <<διευρυµένου φαινοτύπου>> που λειτουργούν πολύ καλά, διαπρέπουν και τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν συχνά µπορεί να είναι λιγότερα από κάποιον που δεν του δόθηκε ταµπέλα.
Μια φίλη, µητέρα παιδιού µε αυτισµό µου έγραψε σε ένα σηµείωµα :
<<Θυµάσαι το παιδί µε αυτισµό που τέλειωσε Τ.Ε.Ι. και δούλευε µαζί µου;Κατανόηση, αποδοχή δεν εύρισκε, είχε δεινοπαθήσει, τον εξώθησαν στα άκρα και µε τον τρόπο του το σύστηµα τον έδιωξε από τους χώρους εργασίας. Τον βρήκα τυχαία πριν ένα µήνα στο χωριό του, καθίσαµε ήπιαµε τσίπουρα, ήταν πολύ χαρούµενος, έδειχνε ευτυχισµένος. Οι άλλοι χωριανοί τον ψιλοκοροιδεύουν, τον θεωρούν ιδιόρρυθµο, όµως όλοι τον αγαπάνε>>
Η διάγνωση του αυτισµού -∆.Α.∆
Οι ταµπέλες δεν αρέσουν σε πολλούς από εµάς. Ωστόσο, µπορεί να είναι χρήσιµες και ωφέλιµες. Για τα παιδιά µε αυτισµό και σύνδροµο Asperger είναι απαραίτητες. Χωρίς µια σωστή και έγκαιρη διάγνωση, τα παιδιά µε διαταραχές αυτιστικού φάσµατος µπορεί να καταδικαστούν σε µια ζωή υποτιµηµένη, µε ανεπαρκή πρόνοια και χωρίς αντιµετώπιση των ειδικών αναγκών τους. Όσον αφορά τους ενήλικες, µια σωστή και σαφής διάγνωση είναι συχνά επιθυµητή, µε σκοπό να εξηγήσει γιατί είναι µια συµπεριφορά αινιγµατική, παράξενη.
Ο σκοπός της διάγνωσης είναι :
-Να µας βοηθήσει να κατανοήσουµε τα προβλήµατα.
-Να παρέχει κατευθυντήριες οδηγίες σε δασκάλους, γονείς και άλλους, που αφορούν την κατάσταση του παιδιού και σχετικές συνέπειες από αυτή
-Να προτείνει τρόπους αποτελεσµατικού χειρισµού και εκπαιδευτικές στρατηγικές.
Η διάγνωση τόσο περίπλοκων καταστάσεων, όπως αυτή του αυτισµού, δεν είναι εύκολη και όπως όλοι ξέρουµε, µέχρι στιγµής, δεν πραγµατοποιείται µε αιµατολογικές ή άλλες εργαστηριακές εξετάσεις. Βέβαια εργαστηριακές εξετάσεις γίνονται µε σκοπό όµως να αποκλειστεί το ενδεχόµενο άλλης διαταραχής ή νόσου που µπορεί να βρίσκεται πίσω από την αυτιστικού τύπου συµπεριφορά.
Η διάγνωση απαιτεί άµεση παρατήρηση της συµπεριφοράς, καθώς και ένα αναπτυξιακό ιστορικό από την παιδική ηλικία. Ειδικότερα, όσοι ασχολούνται µε τη διάγνωση θα πρέπει να ψάχνουν για συγκεκριµένα στοιχεία της τριάδας των διαταραχών και της στερεότυπης συµπεριφοράς. Εφόσον υπάρχει πιθανότητα να συνυπάρχει ο αυτισµός µε µια σειρά άλλων κλινικών συνθηκών, η διαδικασία αυτή δεν είναι τόσο σαφής όσο θα µπορούσε να είναι.Άλλες µαθησιακές δυσκολίες και διαταραχές µπορούν να παρασύρουν τον ειδικό σε λανθασµένη διάγνωση. Ακόµη και πολύ έµπειροι επαγγελµατίες δυσκολεύονται στην διάγνωση κάποιων αυτιστικών.Είναι γενικά αποδεκτό ότι όσο νωρίτερα πραγµατοποιηθεί µια έγκυρη διάγνωση, τόσο περισσότερο θα ωφεληθεί και το παιδί, αλλά και η οικογένεια και το περιβάλλον του. Κι αυτό, γιατί µόνο εάν γνωρίζουµε την αληθινή φύση του προβλήµατος µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε αποτελεσµατικές στρατηγικές παρέµβασης. Είναι σηµαντικό για την οικογένεια να λάβει από νωρίς υποστήριξη από κάποιον ειδικό, και για να µειώσει το ενδοοικογενειακό άγχος, αλλά και για να µειώσει την πιθανότητα εδραίωσης της προβληµατικής συµπεριφοράς του παιδιού. Εάν εδραιωθεί µια ανεπιθύµητη συµπεριφορά είναι πολύ πιο δύσκολο να αντιµετωπιστεί καθώς το παιδί µεγαλώνει.
H ανάγκη για έγκαιρη διάγνωση γίνεται ολοένα και πιο επείγουσα. Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι η εντατική πρόωρη παρέµβαση στα εκπαιδευτικά πλαίσια έχει ως αποτέλεσµα τη βελτίωση των επιδόσεων στα περισσότερα µικρά αυτιστικά παιδιά. Έχει παρατηρηθεί βελτίωση της τάξεως του 75% στο λόγο, αλλά και άλλες σηµαντικές βελτιώσεις στην αναπτυξιακή πρόοδο και τη γνωστική ικανότητα.Επιπλέον, η έγκαιρη διάγνωση µας επιτρέπει την παροχή οικογενειακής υποστήριξης, τη µείωση του οικογενειακού άγχους και την κατάλληλη παροχή ιατρικής φροντίδας για το παιδί.
Ειδικοί επιστήµονες διαπίστωσαν ότι ο τρόπος µε τον οποίο παρουσιάζεται η διάγνωση στους γονείς, ασκεί σηµαντική επίδραση στην αποδοχή της κατάστασης, στις µακροπρόθεσµες στάσεις τους και στο γενικότερο τρόπο που αντιµετωπίζουν το πρόβληµα.
Βασικά χαρακτηριστικά:
Η διάγνωση του αυτισµού δεν πρέπει να βασίζεται απλώς στο άθροισµα στοιχείων από έναν κατάλογο που παρουσιάζει µια σειρά συµπτωµάτων και διαταραχών. Μια περιγραφή των πολλαπλών προβληµάτων, των βασικών και άλλων χαρακτηριστικών είναι πολύ χρήσιµη.
Τα χαρακτηριστικά που πρέπει σύµφωνα µε την Lorna Wing να είναι παρόντα για την διάγνωση µιας διαταραχής του φάσµατος του αυτισµού είναι:
1) ∆ιαταραχή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, της κοινωνικότητας:
α) Στις πλέον τυπικές µορφές είναι έντονη η απόσυρση και η αδιαφορία για τους άλλους ανθρώπους κυρίως για τα άλλα παιδιά. Ένα παιδί µε αυτισµό δείχνει µεγαλύτερη προσοχή στα αντικείµενα παρά στους ανθρώπους. Υπάρχουν περιπτώσεις που αποζητά τον ενήλικα όµως απλώς για να έχει φυσική επαφή και εργαλείο ικανοποίησης άλλων αναγκών.
β) Ορισµένα παιδιά δέχονται παθητικά την κοινωνική επαφή και δείχνουν και κάποιου βαθµού ευχαρίστηση, όµως δεν προσεγγίζουν τους άλλους αυθόρµητα και η κοινωνική αλληλεπίδραση είναι φτωχή.
γ) Μερικά παιδιά προσεγγίζουν τους άλλους αυθόρµητα, αλλά µε έναν τρόπο παράξενο, ακατάλληλο, τελετουργικά επαναλαµβανόµενο.
δ) Στα υψηλής λειτουργικότητας άτοµα η διαταραχή εκδηλώνεται µε ορισµένες συµπεριφορές και κυρίως µε τον τυπικό και άλλοτε ακατάλληλο τρόπο αλληλεπίδρασης .
Μια αποτελεσµατική προσέγγιση θεραπευτικής – εκπαιδευτικής παρέµβασης είναι η παράκαµψη των δυσκολιών, επιτρέποντας το παιδί να µαθαίνει εκτός κοινωνικού περιβάλλοντος, ενώ συγχρόνως βοηθούµε την κοινωνική ανάπτυξη µέσω ποικίλων βιωµατικών καταστάσεων κοινωνικής αλληλεπίδρασης που τις ελέγχουµε προσεκτικά για τυχόν άγχος και σύγχυση.
Πηγή: special education
ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΩΝ ΔΑΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ
Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία οργανώσεων γονέων ατόμων με αυτισμό Autisme-Europe στο 4ο Συνέδριό της που έγινε στη Χάγη, 10 Μαΐου 1992, ψήφισε τον ακόλουθο Χάρτη των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αυτισμό.
Τα άτομα με αυτισμό θα πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα και προνόμια που έχουν όλοι οι πολίτες των ευρωπαϊκών χωρών. Τα δικαιώματα αυτά θα πρέπει να προστατεύονται και να επιβάλλονται με κατάλληλη νομοθεσία σε κάθε κράτος.
Η Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Πνευματικές Αναπηρίες (1971) και τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (1975) και άλλες σχετικές διακηρύξεις για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου θα πρέπει να ληφθούν υπόψη.
Ιδιαίτερα για τα άτομα με αυτισμό θα πρέπει να περιλαμβάνονται τα ακόλουθα:
1. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό να ζουν μια ανεξάρτητη και πλήρη ζωή αξιοποιώντας στο έπακρο τις δυνατότητες τους.
2. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό για μια προσιτή, αντικειμενική και ακριβή κλινική διάγνωση και εκτίμηση.
3. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό για μια προσιτή, κατάλληλη εκπαίδευση.
4. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό (και των εκπροσώπων τους) να συμμετέχουν στις αποφάσεις που καθορίζουν το μέλλον τους. Οι επιθυμίες τους πρέπει, όσο είναι δυνατόν, να εξακριβώνονται και να γίνονται σεβαστές.
5. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό για μια προσιτή και κατάλληλη κατοικία.
6. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό για εφόδια, βοήθεια και κρατικές υπηρεσίες στήριξης που τους είναι απαραίτητες, ώστε να έχουν μια πλήρη και αξιοπρεπή ζωή.
7. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό για ένα εισόδημα αρκετό να τους παρέχει τροφή, ένδυση, στέγη και όλα τα απαραίτητα για επιβίωση.
8. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό να συμμετέχουν, όσο είναι δυνατόν, στην ανάπτυξη και στη διοίκηση των υπηρεσιών που εξασφαλίζουν την ευημερία τους.
9. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό για κατάλληλη ενημέρωση και φροντίδα για τη σωματική, ψυχική και πνευματική τους υγεία. Αυτό περιλαμβάνει την παροχή κατάλληλης ιατρικής περίθαλψης και φαρμακευτικής αγωγής λαμβάνοντας υπόψη τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης και ασφάλειας του ατόμου.
10. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό για επαγγελματική εκπαίδευση και απασχόληση χωρίς διακρίσεις και προκαταλήψεις. Για εκπαίδευση και εργασία θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι δυνατότητες και το δικαίωμα επιλογής του ατόμου.
11. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό για προσιτά μεταφορικά μέσα και ελεύθερη μετακίνηση.
12. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό να συμμετέχουν σε πολιτιστικές και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις και στον αθλητισμό.
13. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό να έχουν ίση πρόσβαση στις υπηρεσίες και στις διάφορες δραστηριότητες της κοινότητας.
14. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό να έχουν σεξουαλικές σχέσεις συμπεριλαμβανομένου και του γάμου, χωρίς εκμετάλλευση ή εξαναγκασμό.
15. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό να έχουν τα ίδια (και οι εκπρόσωποι τους) νομική βοήθεια και πλήρη προστασία όλων των δικαιωμάτων τους.
16. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό να μην απειλούνται από αυθαίρετο εγκλεισμό σε ψυχιατρικό νοσοκομείο ή άλλο ίδρυμα.
17. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό να μην υπόκεινται σε κακή σωματική μεταχείριση ούτε να υποφέρουν από έλλειψη φροντίδας.
18. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό να μην υπόκεινται σε καμιά ακατάλληλη ή υπερβολική φαρμακευτική αγωγή.
19. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ των ατόμων με αυτισμό να έχουν πρόσβαση τα ίδια (και οι εκπρόσωποι τους) στον προσωπικό τους φάκελο, ο οποίος περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικές με τον ιατρικό, ψυχολογικό, ψυχιατρικό και εκπαιδευτικό τομέα.
Πηγή: special education
